Dil ile ilgili temel bilgiler. Dil nedir ve dilin tanımı. Dil nasıl sınıflandırılır dilin kaç anlamı vardır ve nelerdir.
Dil, insanların her türlü etkinliğinde anlaşmayı sağlayan doğal araç; kendine özgü yasaları olan ve bu yasalar doğrultusunda gelişen, zenginleşen, temeli insanlıkla birlikte oluşmuş sesler düzeni, ilkel topluluklarda insanlar arasında iletişim sağlamak amacıyla belirli sesleri çıkararak düşüncelerini duygularını ve yapmak istediklerini birbirine aktararak dil denilen olguyu yarattılar.
Değişik kültürlerin ve toplumsal yapıların dilleri birbirinden ayrılırlar. Çoğu kez aynı toplum içinde bile kültür ve ekonomi konumları farklı olanlar dili değişik biçimlerde kullanmaktadır. Örneğin argo. Toplumun benimseyip onayladığı dil içinde topluluğa uyum sağlayamamış bireylerin geliştirdiği ve kullandığı bir alt dil durumundadır. Bütün toplumlarda dil her zaman bir önceki kuşağın kendinden sonrakilere bıraktığı bir miras olmuştur ve toplumlar dillerini olduğu gibi kabul edilmesi gereken bir ürün olarak görürler.
Bu yüzden dillerde rastgele ve ani değişimler olanaksızdır. Ancak hızla gelişen ve değişen toplum yapılarında toplumun isteklerine göre dilin yeni baştan olmasa bile belli oranlarda değiştirilmesi gerçekleşebilir. Her dilin kendine özgü bir sözcük dağarcığı yapısal özellikleri ve kullanım kuralları vardır.
İnsan dili öteki bildirişim sistemlerinden iki ana özelliğiyle ayrılır:
1-Tüm dillerin yapısında iki ayrı katman görülür. Kendi başına anlamları olmayan ses birimleri dilin alt yapısını oluşturur. Bunların bir araya gelmesiyle anlam taşıyan ve bildirişimi sağlayan ana birimler (sözcükler, sözcük grupları) oluşur. Öteki bildirişim sistemlerinde de anlam taşıyan ana birimler vardır. Ancak bu birimleri oluşturan küçük alt birimler ayrıştırılıp belirlenemez. Dilin yapısının bu ikili yönü alt birimlerin değişik biçimlerde bir araya getirilerek çok sayıda değişik göstergeler üretilmesini sağlar. Bu nedenle dil zengin çok yönlü ve geniş kapsamlı bir bildirişim aracıdır. Buna karşılık öbür bildirişim sistemlerinin örneğin hayvanların bildirişim sistemlerinin ancak çok basit ve temel kavramları dile getirebilen çok dar bir kullanım alam vardır.
2-Dilin içerdiği göstergeler -yazılı ve sözlü olmak üzere- birbirine dönüşümlü iki ayrı iletişim yöntemiyle dile getirilir. Bu özelliğe insan dilinin dışındaki bildirişim sistemlerinde rastlanmaz. Dilin ayrı yönü vardır: Dil öncelikle sesletim, dilbilgisi, sözdizimi ve kullanım kurallarını içeren soyut ve toplumsal bir sistemdir. Türkçe, Fransızca ya da İngilizce dillerinden söz edilince “dil” sözcüğünün bu soyut ve toplumsal anlamı kullanılır. Dilin toplumsal yönünün yanı sıra bireysel yönü de vardır. Bu anlamda dil belirli bir konuşmacının belirli bir durumda kullandığı somut bir bildirişim sistemidir.
Örneğin: “Ayşe’nin dili çok güç anlaşılıyor” denilince “dil” sözcüğü bu anlamıyla kullanılır. Dil sözcüğünün geniş, genel anlamlarının yanı sıra, şu anlamları da vardır:
1-Belli bir çağa, akıma, yazara özgü sözcük dağarcığı ve söz dizimi (Divan Edebiyatı dili, Shakespeare’in dili).
2-Düşünceleri, olayları, somut gerçekleri simgelerle, sanatsal biçimlerle anlatma yöntemi (sinema dili, müzik dili).
3-Doğal diller dışındaki bildirişim sağlama araçları (arıların dili).
Diller iki ayrı yöntemle sınıflandırılır. Kökenlerinden (bağlı oldukları kök dilden) yola çıkılarak 7 gruba, ortak yapı özelliklerine göre de 3 gruba ayrılırlar.
İnsan topluluklarının kullandıkları bildirişim sistemlerine “doğal dil” adı verilir. Yapay diller değişik diller konuşan bireyler arasında bildirişim sağlamak amacıyla yapay öğelerden oluşturulan dillerdir. Günümüze kadar 200’den fazla yapay dil yaratılmıştır. Bunların en bilineni Esperanto’dur. Belirli bilim dallarında bilimsel çalışmaların daha kolay yürümesi için oluşturulan diller de (örneğin mantık dili, bilgisayar dili) yapay diller grubuna girerler.
Tarihsel dilbilim, dilleri kökenlerine göre ayrı kök dilden gelen dillerin oluşturduğu 7 dil ailesi vardır:
1. Hint-Avrupa Dilleri,
2. Hami-Sami Dilleri,
3. Ural-Altay Dilleri,
4. Çin-Tibet Dilleri,
5. Japonca, Korece ve Kafkas Dilleri,
6. Amerikan Kızılderili Dilleri,
7. Afrika Zenci Dilleri.
Bazı dilbilimciler bu sınıflandırmada birtakım varsayımlardan yola çıkıldığı ve yanlışlıklar olduğu görüşündedirler. Karşılaştırmalı dilbilim, dilleri genel yapı özelliklerine göre sınıflandırır:
1. Bitişimli diller: Dilbilgisel ilişkilerin sözcüklerin köklerine getirilen eklerle belirtildiği diller. Türkçe bu dil grubuna bağlanır.
2. Bükünlü diller: Dilbilgisel ilişkilerin sözcüklerin köklerinde yapılan değişikliklerle belirtildiği diller. Almanca bu gruba bağlı dillerdendir.
3. Ayrışkan diller: Dilbilgisel ilişkilerin sözcüklerin tümcedeki yerleri ve titremleriyle belirtildiği diller. Çince bu gruptandır.
